Ekonomia Społeczna to sektor gospodarki, w którym w sposób unikatowy kojarzona jest działalność gospodarcza z celami społecznymi. Ekonomia Społeczna z założenia opiera się na tworzeniu Przedsiębiorstw Społecznych, wskazując, jak ważnym celem jest utrzymanie miejsc pracy oraz świadczenie usług na rzecz lokalnej społeczności.
Z sektorem Przedsiębiorstw Społecznych kojarzone są przede wszystkim Spółdzielnie Socjalne i Zakłady Aktywności Zawodowej. Nie wszyscy jednak wiedzą, że należą do niego także organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą.
Podmioty Ekonomii Społecznej to te, które łącznie spełniają szereg cech. Służą celom wspólnotowym lub/i społecznym, istotniejszym niż generowanie zysku, są niezależnie zarządzane, oparte o demokratyczne procesy podejmowania decyzji, obowiązuje w nich prymat człowieka i pracy nad kapitałem i jego dystrybucją. „Nie oznacza to, że działalność gospodarcza, którą prowadzą Przedsiębiorstwa Społeczne, nie ma być działalnością dochodową” – mówi Dagmara Kistela, koordynatorka działalności gospodarczej Centrum PISOP. „ W przypadku m. in. organizacji pozarządowych prowadzących działalność na otwartym rynku, a więc zaliczanych do Przedsiębiorstw Społecznych, osiągnięty zysk musi jednak służyć realizacji celów statutowych” – dodaje. Wynika to z samej definicji organizacji pozarządowych, które nie działają w celu osiągnięcia zysku, a ich podstawowym celem jest zawsze prowadzenie działalności statutowej.
Dobrze prosperująca działalność gospodarcza może stanowić stałe i pewne źródło dochodu dla organizacji. Prowadzenie takiej działalności nie wyklucza możliwości pozyskiwania środków finansowych z innych źródeł. Organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą z powodzeniem startują w konkursach grantowych, realizują zadania publiczne, prowadzą akcje charytatywne i pozyskują pomoc finansową i rzeczową od firm i sponsorów prywatnych. Działalność gospodarcza na ogół nie stanowi jedynego źródła dochodu dla organizacji pozarządowych, ale raczej podstawowe zabezpieczenie stanowiące „bazę wypadową” do skutecznego pozyskiwania środków z innych źródeł.
Etapy uruchomienia działalności gospodarczej można opisać w ośmiu krokach:
- Krok pierwszy – określenie decydentów;
- Krok drugi – wybór przedmiotu działalności gospodarczej;
- Krok trzeci – określenie formy wykonywania działalności gospodarczej;
- Krok czwarty – przygotowanie biznesplanu;
- Krok piąty – decyzja o podjęciu działalności gospodarczej;
- Krok szósty – zgłoszenie zmiany nr REGON;
- Krok siódmy – rejestracja sądowa;
- Krok ósmy – zgłoszenie do urzędu skarbowego.
Działalność gospodarczą mogą prowadzić zarówno Stowarzyszenia, Fundacje, jak i organizacje posiadające status pożytku publicznego. Informacje dotyczące działalności gospodarczej należy zawrzeć w statucie organizacji. Konieczne jest także zarejestrowanie się organizacji w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Z chwilą dokonania wpisu (rejestracji) organizacja staje się przedsiębiorcą.
Organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą są postrzegane przez prawo tak samo jak inni przedsiębiorcy, a więc obowiązują je takie same podatki. Są jednak od tego pewne wyjątki. „Organizacje zwolnione są z płacenia podatku dochodowego od osób prawnych, w przypadku gdy dochód z działalności gospodarczej przeznaczany jest na cele statutowe zawarte w zwolnieniu podatkowym” – mówi Anna Juszczak, księgowa Centrum PISOP. Jeżeli organizacja ma dochód do opodatkowania (nie jest zwolniony i przeznaczony na cele społecznie użyteczne) to musi płacić podatek dochodowy od osób prawnych (rozliczać co miesiąc do 20 dnia miesiąca następnego). W przypadku VAT nie ma znaczenia, czy organizacja prowadzi działalność gospodarczą – podatek ten zależy od sprzedawanych usług i towarów. „Organizacja może też korzystać ze zwolnienia od płacenia VAT, w sytuacji gdy wartość przychodów objętych podatkiem VAT nie przekroczy podanej na każdy rok kwoty; w 2011 roku jest to 150 tys. zł” – uzupełnia A. Juszczak.
Na organizacjach prowadzących działalność gospodarczą nałożony jest także dodatkowy obowiązek związany ze sprawozdawczością. „Każdego roku Stowarzyszenia i Fundacje powinny sporządzić sprawozdanie finansowe, składające się z bilansu, rachunku wyników oraz informacji dodatkowej. Sprawozdanie to jest obowiązkowo wysyłane Urzędowi Skarbowemu. Organizacje prowadzące działalność gospodarczą muszą złożyć bardziej rozbudowane sprawozdanie finansowe i dodatkowo wysyłać je do KRS” – podsumowuje A. Juszczak. Nie ma wymogu formalnego posiadania subkonta przez organizację prowadzącą działalność gospodarczą.
Pracownicy organizacji pozarządowych zatrudnieni na umowę o pracę mają te same prawa regulowane Kodeksem Pracy co pracownicy w innych podmiotach. Przy prowadzeniu działalności gospodarczej nie można korzystać z pracy wolontariuszy (ale nie oznacza to, że organizacja nie może współpracować z wolontariuszami przy prowadzeniu swojej działalności statutowej).
Prowadzenie działalności czy to odpłatnej, czy gospodarczej w organizacji pozarządowej wpływa na rozwój tak zwanej przedsiębiorczości społecznej. Organizacje pozarządowe stają się podmiotami działającymi w warunkach rynkowych, jednak nie są, a nawet nie mogą być, nastawione wyłącznie na zysk. Ważnym elementem ich działań jest zawsze działalność w obszarze pożytku publicznego.
Autor: Agnieszka Gałka – Centrum PISOP
Źródło: Artykuł powstał w ramach projektu Razem na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w Wielkopolsce zrealizowanego przez Centrum PISOP
oraz Fundację Niwa Edukacji i Rozwoju.