Osoby myślące o założeniu organizacji pozarządowej, zanim to uczynią muszą zawsze zastanowić się nad wieloma aspektami. Jaką formę organizacji przybrać – stowarzyszenie czy fundację? Jakie formy działań wpisać do statutu? Jakie kompetencje powierzyć poszczególnym organom? Kluczowym pytaniem jest również skąd brać pieniądze? I w tym miejscu zawsze pojawia się kolejna wątpliwość – czy rejestrować działalność gospodarczą?
Możliwość rejestracji działalności gospodarczej daje organizacjom pozarządowym ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W Wielkopolsce działa ok. 5800 organizacji pozarządowych (dane GUS), ale zaledwie 5% z nich prowadzi działalność gospodarczą. Niechęć organizacji pozarządowych do działalności gospodarczej jest tym bardziej zadziwiająca, że dla większości pozyskiwanie środków na działalność to jeden w największych bieżących problemów. Dlaczego więc organizacje niechętnie prowadzą działalność gospodarczą?
Mit 1 – działalność gospodarcza to dużo większe obowiązki formalno-prawne
Wielu przedstawicieli NGO obawia się działalności gospodarczej sądząc, że wiąże się to ze znacząco bardziej skomplikowaną księgowością. Tymczasem wcale tak nie jest. Owszem, jeżeli decydujemy się na prowadzenie działalności gospodarczej w księgowości powinien zostać rozbudowany plan kont w postaci wyodrębnienia rodzaju kosztów i przychodów tak aby w prosty sposób można było określić saldo na tej działalności. Rachunek wyników, stanowiący integralną część sprawozdania finansowego, zastąpiony jest w tym przypadku przez bardziej rozbudowany rachunek zysków i strat. Wypełnienie go jest z pewnością bardziej czasochłonne lecz z księgowego punktu widzenia opanowanie zasad wypełniania go nie jest bardzo skomplikowana.
Co się tyczy zobowiązań prawnych to dodatkowym obowiązkiem jest natomiast składanie do KRS, corocznie, do 15 lipca, sprawozdania finansowego. Koszt złożenia takiego sprawozdania to łącznie 290 zł (40 zł za samo złożenie, plus 250 zł za publikację w monitorze sądowym). Dlatego rejestrując działalność gospodarczą, należy tak ją prowadzić, aby generować zysk, bo jak widać nawet nieprowadzenie działalności gospodarczej w tym przypadku powoduje straty. Ponadto należy pamiętać o tym, iż każda zmiana w KRS, w tym zmiana statutu, w przypadku wpisu do rejestru przedsiębiorców to koszt 250 zł, plus drugie tyle za wpis do monitora sądowego.
Mit 2 – organizacje społeczne nie powinny działać komercyjnie
Wciąż wśród wielu przedstawicieli III sektora panuje pogląd, że prowadzenie działalności gospodarczej i idea, dla których organizacje pozarządowe zostały powołane nie idą w parze. Uważają oni za niemoralne pobieranie jakichkolwiek opłat od uczestników i odwołują się do misji społecznej. Tymczasem jedno z drugim w ogóle się nie kłóci, a może nawet iść w parze. Organizacje pozarządowe to innymi słowy organizacje społeczne, utrzymujące się głównie ze składek członkowskich, darowizn, dotacji. Założenie działalności gospodarczej nic w tym przypadku nie zmienia, gdyż może stanowić ona jedynie pomocnicze źródło dochodu. Oznacza to, że organizacja pozarządowa, może mieć dochód z działalności gospodarczej w stopniu maksymalnie 50% łącznych przychodów organizacji w skali roku. Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej pojawiła się właśnie po to, by wspierać główne formy działań organizacji, które nie są nastawione na pobieranie opłat od uczestników. Tak więc działalność gospodarcza nie jest po to przede wszystkim pobierać opłaty od uczestników, ale lepiej realizować pozostałe działania.
Mit 3 – Łatwiej utrzymać się z dotacji
W dużym stopniu jest to prawda. Czasem łatwiej napisać projekt, otrzymać dofinansowanie, potem rozliczyć się z otrzymanych pieniędzy unijnych lub samorządowych. Ale czy na pewno? Realia są takie, że organizacje pozarządowe często muszą konkurować z innymi organizacjami. Zabieganie o grupę docelową nie jest łatwe, z uwagi na stale rosnącą liczbę projektów, często podobnych do siebie. Przypomina to konkurencję na otwartym rynku o klienta. Ponadto fundusze unijne kiedyś się w końcu skończą. Do takiej sytuacji doszło w Wielkiej Brytanii gdzie wiele organizacji musiało się z tego powodu rozwiązać. Te, które nadal chciały działać musiały szukać innych źródeł dofinansowania, a działalność gospodarcza bez wątpienia wielu w tym pomogła.
Działalność gospodarcza nie jest łatwa, ale warto ją prowadzić. Aby jednak miała sens, musi być wpierw należycie przemyślana. Nie wystarczy ją zarejestrować i myśleć, że jakoś to będzie. Wymaga poświęcenia jej więcej czasu (jak w przypadku sprawozdań finansowych), a także poświęcenia części pieniędzy (jak w przypadku płatnych sprawozdań finansowych do KRS). Potrzebny jest też przede wszystkim biznes plan – pomysł na działalność gospodarczą. Samo to wymaga pracy, a nierzadko wsparcia z zewnątrz. Opanowując jednak zasady działalności gospodarczej w organizacji pozarządowej możemy odkryć, że nie taki diabeł straszny jak go malują. Dobrze przemyślana i zaplanowana działalność gospodarcza z pewnością ułatwi pozostałe zadania, prowadzone przez organizację na co dzień.
Autor: Piotr Kotlarek Centrum PISOP