Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej

Ekonomia  Społeczna może stanowić jeden z istotnych elementów Europejskiego Modelu Społecznego oraz polskiej polityki społecznej. Oczywiście nie rozwiąże wszystkich problemów społecznych i gospodarczych. Może być jednak ważnym elementem w nowej polityce integracji społecznej.

Dokumentem podejmującym kwestie Ekonomii Społecznej na polskim gruncie jest Program Rozwoju Ekonomii Społecznej. Jego nadrzędnym celem jest doprowadzenie do tego, ażeby w 2020 r. Ekonomia Społeczna stanowiła ważny czynnik wzrostu zatrudnienia, spójności społecznej oraz rozwoju kapitału społecznego. Do tego czasu przedsiębiorstwa  społeczne  powinny  stać  się  dostrzegalnym  podmiotem  życia  społeczno – gospodarczego w wymiarze lokalnym i  regionalnym.  Punktem  wyjścia  dla osiągnięcia  tego  celu  powinna  być  poprawa  funkcjonowania  Podmiotów  Ekonomii  Społecznej  w ujęciu ilościowym i jakościowym. Zakres ilościowy to mówiąc krótko liczba działających przedsiębiorstw, zakres jakościowy to uzyskanie stabilności i płynności finansowej poprzez prowadzenie przez nie działalności gospodarczej.

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społeczne zakłada cztery cele operacyjne:

1. Przywództwo,  które  oznacza,  iż  ekonomia  społeczna  powinna  stać  się  trwałym  elementem  rozwoju  lokalnego, szczególnie w rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego (głównie  na poziomie regionalnym). Z kolei w strukturach rządu powinien powstać jeden silny ośrodek  (centrum), którego zadaniem będzie koordynacja działań Ekonomii Społecznej. Przydatne wydaje się również „powołanie” wyspecjalizowanej i kompetentnej reprezentacji  sektora ekonomii społecznej, która będzie występować w obronie jego interesów.

2. Otoczenie – Ekonomia Społeczna powinna mieć zapewnione przyjazne pole do działania. Można do tego doprowadzić poprzez utworzenie sieci wyspecjalizowanych instytucji, które będą animować, ułatwiać i wspierać powstawanie i działalność Przedsiębiorstw Społecznych.

3. Odpowiedzialna wspólnota  – przedsiębiorstwa społeczne powinny być  ściśle powiązane z lokalnymi i ponadlokalnymi społecznościami (poprzez nawiązywanie współpracy z lokalnym samorządem, lokalnymi przedsiębiorcami oraz  organizacjami obywatelskim).

4. Kompetencje dla ekonomii społecznej – należy szerzyć wiedzę na temat Ekonomii Społecznej, która wręcz powinna zakorzenić się w świadomości społecznej. Szerzenie tejże  wiedzy  powinno  odbywać  się  poprzez  prowadzenie  edukacji  formalnej  i  poza  formalnej  –  co ważne nie tylko w odniesieniu do potencjalnych przedsiębiorców społecznych, ale także do ogółu społeczeństwa.

Korzyści wynikające z rozwoju Ekonomii Społecznej są argumentem, potwierdzającym ważność podejmowania działań w tym zakresie. Poniżej znajduje się zestawianie tychże korzyści.

1. Powstanie nowych miejsc pracy.  Jest  to  szczególnie  ważne  w  odniesieniu  do  rozwoju  osób  wykluczonych  (bezrobotni,  niepełnosprawni, itd.), jak i obszarów o niskim poziomie gospodarczym. Miejsca  pracy  w  sektorze  Ekonomii  Społecznej  są  szansą  dla  osób  nieradzących  sobie  w  sektorze  biznesu, tak bardzo nastawionego na zysk.

2. Integracja społeczna i zawodowa. Bywa, iż działania systemu pomocy społecznej wzmacniają postawy bierności i uzależnienia wśród beneficjentów pomocy.  Z  kolei  miejsca   pracy  w  sektorze  Ekonomii  Społecznej  mogą  stać  się  istotnym   elementem  integracji  i  wsparcia  dla  osób  wykluczonych. A co najważniejsze –  integracja ta jest trwała i prowadzi do osiągnięcia innych cennych cech takich jak: usamodzielnienie, poprawa jakości życia, zwiększenie poczucia własnej wartości itp.

3. Rozwój kapitału społecznego. Rozumiany jest  w dwóch aspektach, indywidualnym, który prowadzi do poszerzenia umiejętności społecznych, pozyskania kontaktów, wchodzenia  w  nowe  interakcje  przez  pracowników  przedsiębiorstw  społecznych  oraz  społeczny – budowanie  pozytywnych  relacji z instytucjami publicznymi, lokalną społecznością oraz budowania społeczeństwa obywatelskiego poprzez działanie przedsiębiorstwa społecznego.

4. Stymulowanie rozwoju lokalnego. Działalność Podmiotów Ekonomii Społecznej mobilizuje i ożywia lokalną społeczność. Działania przedsiębiorstwa społecznego zapewniają   lepsze  wykorzystanie  lokalnych  zasobów,  wzmocnienie  konkurencyjności  miejscowej  gospodarki  i  budowanie  spójności społecznej na poziomie lokalnym.

5Dostarczanie usług  społecznie użytecznych.  Przedsiębiorstwa  społeczne  dzięki  swojej  misji  mogą  nie  tylko  dostarczać  usługi  i  produkty komercyjnie, ale mogą także świadczyć usługi społecznie użyteczne, których mieszkańcy społeczności lokalnych nie są w stanie zaspokoić samodzielnie: usługi opiekuńcze, w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, kultury i ochrony środowiska, zbiorowe usługi komunalne, usługi wzajemne.

6. Bycie  narzędziem  rozwoju  regionalnego.  Odpowiednie  pokierowanie  przedsiębiorstwami  społecznymi  i  wskazanie  im  kierunku  działań  pozwoli na realizację założeń rozwoju regionalnego. Samorząd wojewódzki powinien więc pełnić kluczową rolę w projektowaniu i wdrażaniu polityki wspierania rozwoju Ekonomii Społecznej.

Sytuacja Podmiotów Ekonomii Społecznej w Polsce

Badania z 2012 roku wykazały 478 zarejestrowanych Spółdzielni Socjalnych. Niezwykle  trudno  jest  uzyskać  informację  ile  spośród  nich  faktycznie  funkcjonuje  (bywa,  iż niedziałające  spółdzielnie  nie zostały wyrejestrowane z  KRS). Większość Spółdzielni to małe przedsiębiorstwa utworzone  z  5-9 osób. Tylko w 10% ze wszystkich Spółdzielni działa ponad 10 członków.

W świetle dostępnych wyników z badań większość Spółdzielni wykazuje straty, co potwierdza problemy w odnalezieniu się na rynku i potrzebę kompleksowego wsparcia. Tylko 27% działających Spółdzielni zbilansowało przychody i koszty, zaś 23% wykazało nadwyżkę.  Główny zakres działalności Spółdzielni to usługi konserwacji terenów zieleni, powierzchni płaskich oraz  usługi budowlane.

Ważnymi  podmiotami  w  sektorze  Ekonomi  Społecznej  są  organizacje  pozarządowe,  prowadzące  działalność  gospodarczą.  7,24 tys.  Fundacji, Stowarzyszeń i innych podmiotów społecznych ma zarejestrowaną działalność gospodarczą.  W praktyce okazuje się jednak, że tylko 52% z tej liczby faktycznie prowadzi działania w tej sferze. To rozpoznanie wskazuje na potrzebę wsparcia organizacji w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Główne działalności PKD to usługi profesjonalne, naukowe i techniczne, reklama, badanie rynku i opinii publicznej.

Kolejnym podmiotem prowadzącym działalność są organizacje pozarządowe prowadzące działalność  pożytku publicznego. Dane wskazują na to, że w Polsce istnieje 71 tys. takich organizacji. Organizacje te z roku na rok zmniejszają procentowy udział prowadzonej działalności na rzecz pozyskania środków publicznych. Badania podają, że w przeciągu ostatnich lat udział odpłatnej działalności statutowej z 22% zmniejszył się do 15%. Pozyskiwanie środków publicznych zwiększyło się od 6% do 15%.

Obok najnowszych Podmiotów Ekonomii Społecznej istnieją także Rynkowe Podmioty Ekonomii Społecznej (ponad 9 tys.). Są to Spółdzielnie powstałe jeszcze przed 1989r. (Spółdzielnie Pracy i Usług, budowlane, Spółdzielnie Inwalidów i Niewidomych, Spółdzielnie Rolnicze, Banki Spółdzielcze, Spółdzielnie Mieszkaniowe).  W przeciągu ostatnich lat wiele Spółdzielni uległo likwidacji jednak nadal są prężnie działającymi podmiotami, które dają pracę ponad 400 tys. osób.

Zapraszamy do zapoznania się z pełnym tekstem Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej. więcej >>>

Autorka: Dorota Duda-Mosielska – Centrum PISOP

Źródło: Artykuł powstał w ramach projektu Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarnej, realizowanego przez Centrum PISOP oraz Fundację Pomocy Wzajemnej Barka.