Spółdzielnie Socjalne miejscem dla przedsiębiorczych

Idea spółdzielczości stanowi ważny element gospodarki, który tworzy stabilne miejsca pracy i przyczynia się do wzrostu PKB. Organizacje spółdzielcze na świecie zrzeszają ponad miliard osób.

Przykładem podmiotu zaliczanego do tego typu organizacji jest Spółdzielnia Socjalna.

Jest to specyficzna forma prawna łączącą w sobie dwa modele działania. Z jednej strony jest podmiotem gospodarczym, którego członkowie prowadzą wspólne przedsiębiorstwo w oparciu o własną pracę, z drugiej – formą Stowarzyszenia o celu społecznej i zawodowej reintegracji zrzeszonych w nim osób.

W Polsce zarejestrowanych jest 447 Spółdzielni Socjalnych zajmujących się przede wszystkim świadczeniem usług z zakresu prac przydomowych i ogrodniczych (43%). Drugim najczęściej podejmowanym obszarem działalności gospodarczej jest budownictwo (33,3%) z kolei trzecim gastronomia (27,9%). W skład pozostałych obszarów wchodzą takie branże jak: biznes i ekonomia, edukacja, zdrowie i uroda oraz produkcja.

Spółdzielnię Socjalną mogą założyć osoby fizyczne  należące do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (co najmniej 5), m.in. osoby bezrobotne,  bezdomne, niepełnosprawne lub osoby prawne (co najmniej dwie), tj. organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego lub kościelne osoby prawne.

Osoby tworzące Spółdzielnie Socjalną lub te do niej przystępujące zobowiązane są do przedstawienia stosownych zaświadczeń potwierdzających ich status. Dokumenty te najczęściej można pozyskać w powiatowym urzędzie pracy – bezrobotni, powiatowym centrum pomocy rodzinie – niepełnosprawni, zakładzie lecznictwa odwykowego czy ośrodku pomocy społecznej – osoby po przebytych terapiach.

Ponadto członkami Spółdzielni Socjalnej mogą zostać również inne osoby, nienależące do grupy zagrożonych wykluczeniem społecznym, ale ich liczba nie może stanowić więcej niż 50% ogólnej liczby członków spółdzielni.

Niezależnie od wielkości wniesionego udziału każdy członek Spółdzielni dysponuje w procesie decyzyjnym jednym równoważnym głosem. Spółdzielcy sami dbają o finanse, zarządzają własną działalnością, wyznaczają kierunki rozwoju. Jednym słowem są w pełni odpowiedzialni za sprawy swojego przedsiębiorstwa.

Oprócz  prowadzonej  działalności  gospodarczej  Spółdzielnie  Socjalne  pełnią  niezwykle ważną rolę wypełniając przestrzeń, w której państwo ogranicza swoją aktywność, zaś sektor prywatny, nastawiony na maksymalizację zysku, nie wykazuje zainteresowania ze względu na niską stopę zwrotu zainwestowanego kapitału.

Spółdzielcza forma działalności posiada ogromny potencjał  do zaspokajania niektórych potrzeb państwa i społeczeństwa.  Do jej wyróżników zaliczyć można:  zdolność  do  tworzenia   stabilnych   miejsc   pracy,  umiejętność  dostarczania   określonych  usług  społecznych  w  odpowiedzi  na  pojawiające  się  potrzeby
oraz kształtowania postaw przedsiębiorczych i odpowiedzialnych społecznie.

Autorka: Zuzanna Szczudlik – Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości
Źródło: Artykuł powstał w ramach projektu Leszczyński Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej realizowanego przez Centrum PISOP oraz Fundację Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości.

Co jest kluczowe w zarządzaniu finansami organizacji pozarządowej?

Zarządzanie finansami to zapewnienie stabilności długofalowego działania organizacji, termin ten nie powinien być utożsamiany z pojęciem księgowości. Niestety, organizacje pozarządowe często mylą oba pojęcia.

Planowanie finansów, przygotowanie, najczęściej na przyszły rok, założeń dotyczących spodziewanych przychodów i wydatków organizacji

Najtrudniejsza w tym kontekście wydaje się umiejętność planowania środków w dłuższej perspektywie, np. najbliższych 12 miesięcy. Większość organizacji nie przygotowuje budżetów rocznych. Szukając przyczyn tej sytuacji jedna z przedstawicielek NGO tłumaczy: „To trochę jak pisanie palcem po wodzie, w gruncie rzeczy my nic nie możemy zaplanować”. Choć jest to niestety prawdą, to takie podejście powoduje sytuację, kiedy ciężko wskazać organizację, która ma zapewnioną stabilność finansową. Jedynie przedstawiciele organizacji, które większość środków wypracowują prowadząc działalność gospodarczą, są w stanie mówić o swoim doświadczeniu w planowaniu finansów. Na podstawie wyników z ubiegłych lat określają środki finansowe na kolejny rok. Organizacje sprzedają, np. publikacje, a zarobione fundusze przeznaczają na wsparcie swoich klientów. Takie podejście można zastosować nie tylko przy stałej i przewidywalnej działalności gospodarczej, choć będzie to z pewnością trudniejsze. Jednakże planowanie finansów opłaca się zawsze, pozwala bowiem uporządkować podejmowane działania. „Działalność gospodarcza daje poczucie niezależności, swobody dysponowania zgromadzonymi środkami finansowymi” – mówi Ewa Gałka, Prezeska Centrum PISOP na podstawie wielu lat doświadczeń w tym właśnie zakresie. Zaplanowany budżet jest mapą, która prowadzi organizację, czasem trzeba zmieniać wyznaczoną trasę –  byleby dotrzeć do celu.

Płynność finansowa, czyli zapewnienie organizacji środków finansowych pozwalających zachować ciągłość prowadzonych działań i osiągania założonych celów

Zdaniem przedstawicieli NGO`s jednym z trudniejszych elementów zarządzania finansami jest zachowanie płynności finansowej. Podkreślają, że nawet pozyskanie dotacji nie jest gwarantem uzyskania takiej płynności. Wiele projektów jest dofinansowywanych w transzach czy też na zasadzie refundacji (płatność po zrealizowaniu przedsięwzięcia). Organizacja zaś musi realizować projekt zachowując przy tym płynność finansową, co oznacza bieżące pokrywanie kosztów prowadzonej działalności.

Zarządzający finansami muszą mieć świadomość zasad finansowania każdego projektu, by ocenić zdolność finansową organizacji do jego realizacji. Płynność finansową pozwala ocenić przede wszystkim monitoring finansów (bieżący nadzór, kontrola stanu posiadanych środków).

Dywersyfikacja źródeł przychodów, czyli zapewnienie różnych źródeł finansowania poszczególnych działań organizacji

Zdarza się, że organizacja, która od wielu lat z sukcesem pozyskuje środki z jednego źródła, np. z samorządu, nie ma potrzeby poszukiwania nowych źródeł. Przedstawiciele organizacji zwracają jednak uwagę na możliwość uzależniania się od jednego sponsora, co może mieć negatywne konsekwencje.

Planując finanse, zawsze należy mieć na uwadze ryzyko związane z ograniczaniem finansowania z dotychczasowego „stałego” źródła. Doświadczenie pokazuje, że 70% środków z jednego źródła, jest jeszcze granicą, która pozwala zachować „niezależność” organizacji. Zawsze jednak należy mieć na uwadze nieoczekiwany scenariusz „braku finansów” od wieloletniego sponsora. Jeżeli organizacja nie ma doświadczenia w pozyskiwaniu środków z innych źródeł, to pod znakiem zapytania staje wówczas dalsze finansowanie działań takiej organizacji. Można tu przytoczyć przykład organizacji pozarządowych z Wielkiej Brytanii, gdzie wiele z nich ograniczyło się do pozyskiwania środków z Unii Europejskiej. W momencie, gdy środki te zostały znacznie ograniczone, wiele organizacji po prostu przestało funkcjonować. Dlatego dywersyfikacja posiadanych środków finansowych jest tak bardzo ważnym aspektem zarządzania finansami. W tym miejscu po raz kolejny można poddać pod rozwagę prowadzenie działalności gospodarczej przez organizację pozarządową jako alternatywy dla zewnętrznych źródeł finansowania.

Elastyczność decyzji finansowych, czyli umiejętność gospodarowania dostępnymi środkami finansowymi, radzenia sobie w obliczu niepewności

Ten obszar wzbudza wiele pytań. Z jednej strony mówimy, że organizacje pozarządowe powinny planować finanse, z drugiej strony jedyne na co mogą liczyć, to fakt, że sytuacja się zmienia.

Skala działań podejmowanych przez organizacje uzależniona jest od dostępnych środków finansowych: im więcej posiadają środków, tym szersze wsparcie oferują dla swoich odbiorców. Każda z organizacji zawsze powinna mieć przygotowany plan B, czyli schemat postępowania w sytuacji, kiedy nie uda się pozyskać dofinansowania lub będzie ono w mniejszym zakresie niż zaplanowano.

Zestawienie posiadanych finansów, czyli ile i jakie środki finansowe mamy do dyspozycji, porównanie zgromadzonych środków z potrzebami organizacji (na co nam brakuje, co musimy zmienić) i jednocześnie dostosowanie się do zróżnicowanych wytycznych sponsorów dotyczących wydatkowania przyznanych dotacji

Pozyskanie środków finansowych to bezsprzecznie sukces organizacji, jednak zestawienie posiadanych finansów w jedną całość to kolejne wyzwanie. Każde źródło finansowania ma swoje zasady, których należy przestrzegać, mając jednocześnie na uwadze potrzeby organizacji, tj. opłaty: czynsz, telefon, czy wynagrodzenia pracowników. Bywają sytuacje, gdy przykładowo może nam zabraknąć środków finansowych np. na opłacenie czynszu, a bywają też okresy, gdy posiadamy  zdecydowaną „nadwyżkę” środków finansowych ponad stałe potrzeby. Zarówno jedna, jak i druga sytuacja wymaga umiejętności gospodarowania dostępnymi zasobami, ustalania wewnętrznych zasad, metodologii podziału poszczególnych kosztów. Najwięcej wątpliwości wzbudzają w przedstawicieli NGO`s zasady podziału kosztów tzw. administracyjnych, nie wiedzą w jaki sposób przypisywać poszczególne koszty do projektów, realizowanych działań. Mając przy tym na uwadze, że są projekty, gdzie tzw. koszty stałe nie są dotowane.

Sytuacja każdej organizacji jest indywidualna i trudno ujednolicić zasady w obliczu tak wielkiej różnorodności. Najważniejsze jest jednak by ustalić stałe i przejrzyste zasady podziału stałych opłat.

Raportowanie, czyli zestwienia wydawanych środków finansowych

Tutaj rozważane są zazwyczaj dwa aspekty, z jednej strony raportowanie na potrzeby sponsorów, z drugiej na wewnętrzne potrzeby organizacji.

Raportowanie może pomóc wielu organizacjom uporządkować działania. Bywa, że to sponsorzy wymuszają na organizacjach wprowadzenie określonych zasad, procedur czy też kontrolują przestrzeganie przez nich przepisów prawa. Co więcej, wytyczne sponsorów uświadamiają organizacjom ich braki. W dalszym ciągu funkcjonują bowiem organizacje, które nie prowadzą księgowości, nie posiadają polityki rachunkowości. Organizacja pozarządowa jest instytucją, która musi mieć świadomość ciążących na niej obowiązków wynikających z prowadzonej przez nią działalności. Organizacje nie funkcjonują w oderwaniu od rzeczywistości prawnej, jak to się niekiedy może się wydawać społecznym działaczom. Ponadto, raportowanie jest nieodłącznym elementem monitorowania posiadanych środków finansowych, pomaga analizować możliwe sytuacje czy też podejmować decyzje w sytuacjach kryzysowych.

Autorka: Dorota Surma – Centrum PISOP

Artykuł powstał w ramach projektu „Biznes – Innowacje – NGO, czyli BINGO” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Dość  często  zarzuca  się  organizacjom  pozarządowym,  że  w  niewystarczającym  stopniu  dbają  o  promowanie  swoich  działań.  Utrudnia  im  to  dotarcie
do potencjalnych odbiorców i szerokie zaprezentowanie swojej oferty.

Promowanie czy komunikowanie?

Starając się przybliżyć  temat  promocji  organizacji  pozarządowych, łatwo napotkać  na  pewne  problemy wynikające z samych definicji pojęć odnoszących się
do  promowania. Organizacje  zajmują  się  działaniami  społecznymi,  tym  samym  wypełniają  lukę pomiędzy przedsięwzięciami podejmowanymi  przez  państwo i sektor prywatny. Mechanizmy składające się na pojęcie marketingu nie mają zatem do nich zastosowania. Potrzeby, na które odpowiadają organizacje nie wynikają z kalkulacji opłacalności, analizy rynku, a z trudnej do wycenienia potrzeby społecznej. Nie można też z kolei zawężać działania organizacji do samej promocji. Promocja opowiada bowiem o inicjatywach podejmowanych przez określoną organizację, nie buduje jednak jej długotrwałych relacji z otoczeniem. Najodpowiedniejszym terminem w odniesieniu do promowania  organizacji  pozarządowych wydaje się  zatem termin komunikowania. Pozwala  ująć wszystkie działania,  które  wpływają   na   budowanie   wizerunku  NGO  oraz   nawiązywanie   trwałych   kontaktów   z   otoczeniem.
Jak  wygląda więc komunikowanie w III sektorze?

Odpowiedzialność za komunikowanie.

Czy organizacje pozarządowe powinny zatrudniać specjalistę/specjalistkę ds. komunikowania? Przedstawiciele III sektora przekonują, iż w tej roli często sprawdzają się członkowie zarządów albo koordynatorzy poszczególnych projektów. Z pewnością osoby te dobrze znają organizację oraz zakres przedsięwzięć aktualnie przez nią podejmowanych. Czy jednak mogą sprawdzić się także w takim obszarze jak komunikowanie? Podejmowanie  działań,  które  mają  na  celu  budowanie  pozycji  organizacji  w   środowisku  wymagają   specjalistycznej  wiedzy,  a  także  pewnych   predyspozycji.  Z  drugiej  strony,  trudno  zakładać,
że  organizacje,  które  na  co dzień  borykają  się  z   problemami  zachowania  ciągłości  finansowej,  wydzielą  specjalne  stanowisko  pracy  w  tym  zakresie.
Na tej podstawie łatwo wysnuć wniosek, że potrzeba posiadania specjalisty/specjalistki ds. komunikowania zależy od skali działania i potrzeb każdej z organizacji. Przy czym stanem pożądanym jest wyznaczenie osoby, która byłaby odpowiedzialna za całość takich działań.

Planowanie komunikowania.

Zdaniem specjalistów planując działania w obszarze komunikowania powinno brać się pod uwagę analizę organizacji oraz jej otoczenia, zwłaszcza kluczowych grup interesariuszy. W praktyce jednak organizacje pozarządowe nie znajdują na to czasu. Badanie potrzeb odbiorców opiera się często na intuicji, wewnętrznym przekonaniu członków organizacji o konieczności podejmowania takich, a nie innych działań. Czy to sprawdza się w praktyce? Na krótki czas tak. Przedstawiciele III sektora blisko współpracują z odbiorcami swoich działań, przez co szybko mogą reagować na ich bieżące potrzeby. Brak planowania wpływa jednak na trudności z budowaniem trwałego, pozytywnego  wizerunku  organizacji  w  otoczeniu.  Incydentalne  przedsięwzięcia  w  obszarze  komunikowania
nie pozwalają NGO w pełni zaprezentować swojej działalności. Skutkuje to słabą rozpoznawalnością III sektora w społeczeństwie.

Narzędzia wykorzystywane przy komunikowaniu.

Pakiet narzędzi stosowanych przez organizację jest bardzo różny. Przedstawiciele III sektora zdają sobie jednak sprawę z pewnych podstawowych działań, które w obszarze komunikowania powinna podejmować każda organizacja. Naturalnie, wraz z rozwojem NGO rośnie także potrzeba stosowania dodatkowych środków sprzyjających budowaniu jej wizerunku. Rzadko jednak przedstawiciele III sektora badają efektywność wykorzystywanych przez siebie narzędzi. Trudno więc ocenić, które przynoszą im największe korzyści, a stosowania których powinny zaniechać.

Świadomość  konieczności  podejmowania  działań  w  obszarze  komunikowania  przez  organizacje  pozarządowe  jest duża. Niestety nie zawsze przekłada się
to na praktykę. Przedstawiciele III sektora potrzebują wsparcia, które pozwoliłoby mi efektywniej działać w tym obszarze.

Autorka: Justyna Schaefer-Kurkowiak – Centrum PISOP
Artykuł powstał w ramach projektu Biznes-Innowacje NGO, czyli BINGO realizowanego przez Centrum PISOP, Network for Europe oraz Fundację Niwa Edukacji i Rozwoju.

Organizacja pozarządowa miejscem dla aktywnych

Sektor  publiczny  („budżetówka”), prywatny  oraz  pozarządowy  –  to  występujące  w  państwie  sektory.  Pierwszy  z  nich stanowią  podmioty, które  powstały w celu stanowienia prawa i realizacji zadań publicznych. W jego skład wchodzą organy administracji publicznej, np. urzędy, ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie – innymi słowy są to jednostki samorządu terytorialnego, ale i administracja rządowa. W ramach sektora prywatnego działają podmioty nastawione na zarabianie pieniędzy: małe i średnie przedsiębiorstwa, jak również duże konsorcja. Z kolei trzeci sektor tworzą organizacje pozarządowe, którym poświęcony jest niniejszy artykuł.

W   polskim   prawodawstwie   działalność   tychże   organizacji   uregulowana   została   przede   wszystkim  w   trzech  podstawowych  dokumentach.  Ustawa  Prawo o stowarzyszeniach, Ustawa o fundacjach oraz Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – to tu znajdują się zapisy, z którymi powinien zapoznać się każdy, kto chciałby założyć organizację pozarządową  bądź też w jakikolwiek sposób aktywnie w niej działać.

Słysząc  sformułowanie  „organizacja pozarządowa”  większości  osób  od  razu  przychodzą  na  myśl Stowarzyszenia i Fundacje.  Mimo tego, iż są to różne formy prawne, to  mają  wiele  podobieństw.  Po  pierwsze,  zarówno  Stowarzyszenia,  jak  i  Fundacje  posiadają  osobowość  prawną, dzięki czemu mogą realizować zadania publiczne oraz ubiegać się o środki na ich realizację. Osobowość prawną nabywają w momencie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Po drugie, w obu przypadkach najważniejszym  wewnętrznym dokumentem będącym podstawą dla uregulowania  działalności  jest statut. Następnie –  zarówno Stowarzyszenia, jak i Fundacje powstają dla  realizacji  konkretnie  określonego  celu – warto  pamiętać,  że  zawsze  będzie  to  cel  niezarobkowy,   może  to  być  np.  aktywizacja  i  integracja  osób  chorych i niepełnosprawnych, aktywizacja młodzieży i dorosłych poprzez wolontariat czy organizacja działań w zakresie ochrony środowiska. Najczęściej jest to cel ze sfery pożytku publicznego. Stowarzyszenie może być powołane w każdym dozwolonym przez prawo celu, także uznanym za nierealny (np. Stowarzyszenie Poszukiwaczy Antarktydy). W obu opisywanych formach organizacji występują organy wewnętrzne, takie jak zarząd czy komisja rewizyjna. Działalność w organizacjach pozarządowych to nie tylko praca wolontarystyczna, organizacje mogą również zatrudniać pracowników na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenie. Stąd pojęcie Ekonomia Społeczna coraz częściej  bywa używane zamiennie z pojęciem trzeci sektor.

Z   kolei  różnice  dotyczą   przede  wszystkim  samego   procesu  powstania.  O  ile  zarówno   Fundacje  oraz  Stowarzyszenia   rejestruje  się  w  tym  samym  miejscu, czyli – przypomnijmy – w Krajowym Rejestrze Sądowym, wypełniają w tym celu takie same formularze, to jednak ich „początek” jest inny. Aby założyć Stowarzyszenie potrzebna jest grupa co najmniej 15 osób – tzw. członków założycieli. Zmniejszenie tej liczby do mniej niż 15 osób w toku działania Stowarzyszenia bezpośrednio skutkuje jego rozwiązaniem.  Dla założenia  Fundacji wystarczy nawet jedna osoba, która opracuje statut i powoła Fundację za pomocą aktu notarialnego. Jednakże na „dzień dobry” należy wnieść określony majątek, który zostanie przeznaczony na realizację celów, dla których została powołana do życia. Jego wyczerpanie staje się przyczynkiem dla likwidacji fundacji.  Innymi słowy – kapitałem stowarzyszenia jest  grupa ludzi, fundacji –  majątek.  Najwyższą władzą w Stowarzyszeniu z mocy prawa jest walne zebranie członków. Działaniami Stowarzyszenia w imieniu  wszystkich  członków  kieruje, wybrany  w  sposób demokratyczny,  zarząd. Fundacja  również  jest  kierowana oraz  reprezentowana  przez  zarząd,  z  tą  różnicą,  że  sposób  wyboru  składu  zarządu  zależy  od sposobu przewidzianego w statucie, a ten zależny jest od woli fundatora lub fundatorów. Mogą oni zasiadać w zarządzie lub innym organie, takim jak Rada Fundatorów,  która stanowi organ nadrzędny wobec zarządu lub organ jego kontroli.

Wspomnieć należy jeszcze o możliwych formach pozyskiwania środków na bieżącą działalność. Najczęstszą formą jest tutaj pozyskiwanie dotacji. Środki pochodzić mogą również z darowizn, zbiórek publicznych bądź z tzw. „procenta” pochodzącego z odpisu od podatku dochodowego. W przypadku Stowarzyszeń obowiązkowe jest również płacenie składek przez ich członków (to oni ustalają ich wysokość). Jedną z form jest także możliwość prowadzenia działalności gospodarczej.

Przypomnijmy – organizacje pozarządowe powstają przede wszystkim w celu niezarobkowym. Skutkuje to tym, że zysk uzyskany z działalności gospodarczej może być jedynie pomocniczym źródłem dochodów, a przeznaczany może być tylko na realizację celów statutowych, np. na edukację dzieci i młodzieży, wsparcie osób starszych, niepełnosprawnych czy też integrację społeczności lokalnych. Przychody organizacji z prowadzonej działalności gospodarczej nie powinny przekraczać 50% rocznych dochodów, a zysk nie może być dzielony np. pomiędzy członków stowarzyszenia. Chcąc prowadzić działalność gospodarczą organizacja musi zarejestrować się jako przedsiębiorca. Od tego momentu  widnieje  zarówno w rejestrze stowarzyszeń, jak i przedsiębiorców.

Cieszyć może fakt, iż z roku na rok powstaje coraz więcej organizacji pozarządowych, jak również fakt, iż działają praktycznie we wszystkich dziedzinach. Od pomocy społecznej  przez  wsparcie  osób  niepełnosprawnych,  promocję  zdrowia,  przeciwdziałanie  i  zapobieganie patologiom, po ochronę praw człowieka, krzewienia kultury, w tym także fizycznej oraz przeciwdziałanie bezrobociu. Wskazane obszary stanowią zaledwie niewielki fragment tego, czym na co dzień zajmują się tzw. NGO-sy. Jeżeli podejmowane działania mieszczą się w obszarach pożytku publicznego, organizacja może wnioskować o przyznanie na nie dotacji w postaci środków publicznych. W ten sposób realizuje zadania publiczne – jednocześnie staje się partnerem i wsparciem dla samorządu i państwa.

Dobrym przykładem to  ilustrującym mogą być np. organizacje pozarządowe działające w obszarze szeroko rozumianej pomocy społecznej. Stanowią  wsparcie dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej czy też zagrożonych wykluczeniem społecznym. Pomagają im poprzez podejmowanie różnego rodzaju działań, których celem jest pomoc w przezwyciężaniu codziennych trudności.  W ten sposób realizują zadania, do wypełniania  których  „odgórnie” zostały powołane Ośrodki Pomocy Społecznej.

Kolejnym przykładem takich  działań może być również coraz częstsze przejmowanie i prowadzenie placówek publicznych przez organizacje. Sprawa dotyczy m.in. szkół, przedszkoli, żłobków oraz świetlic wiejskich. Przykładowo w Jarocinie od 2003 r. prowadzenie placówek edukacyjnych jest sukcesywnie przekazywane pod skrzydła organizacji pozarządowych. Poskutkowało to tym, iż w ciągu niecałych 10 lat nastąpił wzrost liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym z 1050 do ponad 1524. Liczba ta stanowiła 80% liczby dzieci w wieku 3 – 5 lat objętych takim wsparciem w porównaniu do 37% w roku 2003.

Organizacje pozarządowe mają nieograniczone perspektywy działania, w tym uzupełniają  działania realizowane przez jednostki administracji publicznej, wspierając tym samym społeczność lokalną. Nierzadko zdarza się zresztą, że osoby pracujące w jednostkach publicznych, działają także w organizacjach pozarządowych. Jest  to  dowód   na   to,  że  jest  to  przede   wszystkim   „miejsce”  dla  ludzi  z  pasją,  aktywnych,   pragnących  coś  zmienić,  nie  tyle  dla  siebie, ale także dla otoczenia.

Autor: Piotr Kotlarek – Centrum PISOP
Źródło: Artykuł powstał w ramach projektu Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarnej, realizowanego przez Centrum PISOP oraz Fundację Pomocy Wzajemnej Barka.