Domy Sąsiedzkie są inicjatywą szczególnie wartościową ze względu na swój innowacyjny i nietuzinkowy charakter. Idea Domów Sąsiedzkich to formuła otwarta miejsc, w których integrują się wszystkie grupy wiekowe – rodziny, seniorzy i dzieci, realizujące szereg działań i aktywności. Takie domy mają jeszcze jedną ważną rolę – angażują w rozwiązywanie problemów społeczności lokalne.

Model polskich domów sąsiedzkich powstał w Gdańsku, jako oddolna inicjatywa NGO wspierana przez samorząd lokalny, na bazie brytyjskich i irlandzkich doświadczeń w pracy społecznej. Dom Sąsiedzki (DS) stanowi przestrzeń do działania dla mieszkańców społeczności lokalnej i pozwala generować pozytywne procesy społeczne wspierając, ale nie wyręczając w zaspokajaniu potrzeb lokalnych. Ma charakter apolityczny, areligijny i jest otwarty na różnorodne, prorodzinne, międzygeneracyjne inicjatywy społeczne, kulturalne i artystyczne.

Historia domów sąsiedzkich zaczęła się od otwierania takich centrów w ubogich dzielnicach miast w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Holandii, by wyrównywać szanse społeczne. Dziś domy sąsiedzkie funkcjonują już w szerszych obszarach – stały się miejscami kształtującymi lokalne społeczności, integrującymi mieszkańców i uruchamiającymi ich potencjał w bezpośrednich działaniach. Mieszkańcy współtworzą takie centrum razem z siecią wspierających organizacji, instytucji i prywatnych firm. W przypadku pierwszych DS w Gdańsku, była to koalicja Urzędu Miasta i organizacji pozarządowych, działających w obszarze społeczności lokalnych. Obecnie w różnych dzielnicach miasta funkcjonuje już sześć Domów Sąsiedzkich, których stałą, długofalową działalność koordynuje i prowadzi ponad 50 osób, a w podejmowane działania angażuje się ponad 21 tys. gdańszczan. Społeczność DS jest wielopokoleniowa, np. w Domu Gościnna Przystań działają Klub Malucha, świetlica środowiskowa, Klub Młodych oraz Klub Seniora. W Gościnnej Przystani mieszkańcy mogą realizować swoje pasje, zaangażować się w grupy samopomocowe, skorzystać z warsztatów, kursów rozwijających umiejętności oraz z bezpłatnej kafejki internetowej. W Domu mają również miejsce próby zespołu muzycznego. Gościnna Przystań pełni także funkcję centrum demokracji lokalnej. Odbywają się tu debaty, spotkania mieszkańców dotyczące planowania przestrzennego, spraw dzielnicy istotnych z punktu widzenia mieszkańców. Swoją siedzibę ma tu Rada Osiedla, dyżury pełnią Radni Miasta Gdańska. Dom Gościnna Przystań został wyremontowany dzięki dużemu wsparciu i zaangażowaniu mieszkańców i jest miejscem, które chętnie odwiedzają, spędzając wspólnie czas.

Idea Domu Sąsiedzkiego ma w Polsce charakter innowacyjny, ponieważ wciąż brakuje w naszym kraju modelowych rozwiązań, wskazujących w jaki sposób tworzyć i rozwijać miejsca stymulujące aktywność i integrujące społeczność lokalną. Ważnym zagadnieniem dla Gdańskiej Sieci Partnerstw Lokalnych stał się też sposób finansowania Domu Sąsiedzkiego tak, aby był on choć w części niezależny finansowo i mógł działać długofalowo, bez typowej dla polskich organizacji pozarządowych walki o płynność finansową. Warto aby pojawiało się coraz więcej takich inicjatyw, opartych na integrowaniu i aktywizowaniu lokalnych społeczności. Czekamy na kolejne Domy Sąsiedzkie w innych miastach w Polsce!

Autorka wpisu: Monika Pawlak, Centrum PISOP

Autor zdjęcia: Batsv

Artykuł powstał po wizycie studyjnej zorganizowanej w dniach 8 – 10 maja w ramach projektu „Akcelerator NGO” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Skąd organizacje mogą pozyskiwać środki na działania? Jednym z pomysłów jest przeprowadzenie zbiórki publicznej. Polacy niejednokrotnie udowadniali swoją szczodrość przy okazji zbiórek pieniędzy na różne cele, głównie społeczne. Warto więc przyjrzeć się im bliżej. Zwłaszcza, że za miesiąc wchodzi w życie nowa ustawa, a wraz z nią nowe zasady przeprowadzania zbiórek publicznych.

Zbiórkę przeprowadzić może organizacja pozarządowa lub powołany do tego celu komitet społeczny składający się z co najmniej trzech osób. Te i inne zasady określone są we wciąż obowiązującej ustawie, która pochodzi z 1933 r. i jest jedną ze starszych w naszym kraju. Od dawna pojawiały się głosy, że dotychczasowa forma prowadzenia zbiórek publicznych mogłaby być bardziej przyjazna jej organizatorom. Przede wszystkim chodziło o wydanie pozwolenia na przeprowadzenie zbiórki. Pozwolenie wydaje jednostka samorządowa z obszaru na którym ma być przeprowadzona (np. starosta w powiecie, marszałek w województwie). Wniosek o wydanie pozwolenia musiał zawierać m.in. cel zbiórki, termin, formę w jaki sposób zostanie przeprowadzona. Wraz z wnioskiem należało wnieść opłatę w wysokości 82 zł. Oczywiście po przeprowadzeniu zbiórki do tego samego organu należało złożyć sprawozdanie, a więc ile udało się zebrać pieniędzy, oraz opublikować je w prasie. Jak podaje Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC) w 2012 r. wydano w całym kraju 4044 pozwoleń na przeprowadzenie zbiórek.

Od 18 lipca, tj. dnia kiedy wchodzi nowa ustawa, żadne wnioski nie będą potrzebne, zastąpi je publikacja informacji na stronie internetowej www.zbiorki.gov.pl, prowadzonej przez MAiC Na tej samej stronie, analogicznie jak w poprzednim przypadku, trzeba będzie umieścić sprawozdanie. Aby jednak to uczynić potrzebne będzie posiadanie elektronicznego podpisu (tzw. profil zaufania ePUAP). Na chwilę obecną profil zaufania ePUAP posiada w naszym kraju ponad 250 tys. osób. Jeśli ktoś myśli o przeprowadzeniu zbiórki po wejściu nowej ustawy w życie, powinien wejść na stronę ePUAP.gov.pl, zarejestrować się na niej, a następnie udać się do najbliższego urzędu i potwierdzić swoją tożsamość. Warto przy tej okazji wskazać, że profil zaufania przydaje się organizacjom pozarządowym nie tylko do przeprowadzenia zbiórki, ale może być pomocny także w innych sytuacjach jak na przykład przy okazji składania wniosku o dotację z Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (zamiast wysyłania do ministerstwa wersji papierowej wniosku).

Napisałem, że w starej wersji zbiórek, we wniosku należy podać formę zbiórki. O co chodzi? Zbiórka kojarzy się najczęściej z Wielką Orkiestrą Pomocy Społecznej i zbieraniem pieniędzy do puszek. Ustawa dopuszczała jednak o wiele więcej form zbierania publicznego. Wpłaty na konto, sprzedaż tzw. „cegiełek” czy nawet sprzedaż przedmiotów w drodze licytacji mogły być dotychczas potraktowane jako zbiórka. W myśl nowej ustawy zbiórką będzie wyłącznie zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze w miejscach publicznych, co znacząco zawęża jej definicję i przybliża ją do wspomnianego skojarzenia. Rodzi się pytanie co z pozostałymi formami? Nie wiadomo np. co ze zbiórkami za pomocą charytatywnego SMS-a, który mógł być zwolniony z podatku VAT. Określało to rozporządzenie ministra finansów. Teraz nowe przepisy rodzą potrzebę regulacji innych powiązanych ze starą ustawą.

Nowa ustawa to konsekwencja kilku lat lobbowania przez organizacje pozarządowe w ministerstwie uproszczenia przepisów dotyczących publicznego zbierania środków. Od teraz zbieranie pieniędzy, pomimo wciąż wielu niewiadomych, powinno być łatwiejsze. Miejmy nadzieję, że początki nie będą trudne i uda się te założenia wcielić w życie.

Osoby zainteresowane poszerzeniem swojej wiedzy na temat nowych zbiórek publicznych mogą skorzystać z pomocy doradców Centrum PISOP.

Autor wpisu: Piotr Kotlarek, Centrum PISOP